Ail Natur 120                                        5 Hydref 2016

Rydw i mewn sachliain a lludw! Mae’n rhaid i mi ymddiheuro i holl ddarllenwyr yr Herald Cymraeg am eich camarwain ynglŷn â’r llun aderyn roedd Gwyn Roberts, Pensarn wedi’i anfon atom. Mi wnes eich camarwain pan ddwedais i mai hebog tramor oedd o. Ceiliog gwalch glas tua blwydd oed ydi o, a’r rhain ydi’r adar ysglyfaethus sy’n dŵad i’r ardd i fwyta’r adar mân.

Rydw i’n ddiolchgar iawn i Wil Williams, Kelvin Jones ac Iolo Williams am fy nghywiro i. Y gwahaniaeth rhwng hebog tramor a’r gwalch glas ydi fod gan yr hebog tramor fwgwd tywyll a mwstas.

Diolch yn fawr i Rhoda Bramhall, Rhuthun am sôn mai’r cotoneaster, mintys y gath, hocys  a’r Jasmine sy’n denu’r mwyaf o drychfilod. Rydw innau wedi sylwi fod cotoneaster yn denu pryfed wrth y fil ac ydi, rydach chi’n iawn mae o’n siŵr o fod yn waith caled i gael at y neithdar!

Ryw dair wythnos yn ôl roeddwn i’n siarad ym Modffordd ac ar y diwedd mi ddaeth W. Tudor Evans ata i gan ddangos lluniau roedd o wedi’u tynnu yn ystod mis Mai eleni tra roedd o ar wyliau. Llun coeden castanwydden y meirch ydi hi ond be sy’n hynod am y goeden hon ydi fod rhan ohoni hefo blodau pinc a blodau gwyn ar y rhan fwyaf o’r goeden. Fy holi i oedd Tudor Evans os oeddwn i wedi gweld rhywbeth tebyg o’r blaen, a nac ydw, dydw i ddim.

Mae castanwydden y meirch (Aesculus hippocastanum) rydan ni’n arfer ei gweld yn Ynysoedd Prydain hefo blodau fel llusernau gwyn arni hi.

Mae castanwydden y meirch coch (Aesculus carnea) yn hybrid rhwng y ‘red buckeye’ (A. pavia), sef coeden lai sy’n tyfu yn America o Fflorida i Tecsas, a chyn belled i’r gogledd ag Illinois, ac Aesculus hippocastanum. Gyda llaw, roedd trigolion brodorol America yn arfer cymryd hadau’r ‘red buckeye’ a gwneud powdr allan ohonyn nhw, ac yna eu taflu i byllau er mwyn hurtio’r pysgod a’u gwneud yn haws i’w dal. Roedd arloeswyr cynnar America hefyd yn defnyddio gwreiddiau’r goeden er mwyn paratoi stwff fyddai’n cymryd lle sebon. 

  Dwi’n meddwl mai be sydd wedi creu yr effaith ryfeddol yma o flodau pinc tywyll ar goeden wen ydi fod rhywun wedi impio castanwydden y meirch â blodau pinc tywyll ar yr un wen pan oedd y goeden yn llawer iawn ieuengach. Tybed ydach chi’n cytuno neu oes gan rywun eglurhad arall?

Tymor y llawnder a’r casglu ydi’r hydref ynte? Tybed wnaethoch chi dynnu lluniau yn ogystal â chasglu’r ffrwythau? Os do, be am eu rhannu hefo ni?